1. BOERDERIJ
JOHANNAHOEVE EN MINICAMPING DE KIEKENDIEF (FOTO 14-02-2003)
Reeds lange tijd
bevindt zich aan de huidige Duinstraat 20, net buiten de bebouwde kom van
Koudekerke een grote boerderij, in de volksmond ook wel de Johannahoeve
genoemd, naar de latere bewoonsters van de boerderij: Johanna Krijger en
Johanna Huijsman. Sinds enkele jaren bevindt zich hier ook de minicamping
De Kiekendief.
Reeds op de in 1641 vervaardigde kaart van Christoffel Bernaerds wordt hier
een hofstede aangegeven, die zich bevindt in het zogenaamde Adriaen HuygeWainsz.
block (nr 33). Op dat moment ziet de omgeving er nog totaal anders uit en
wordt de hofstede alleen aan de noordzijde ontsloten via een onverharde
weg (verlengde van Biggekerksestraat), welke tegenwoordig nog bestaat als
een van de laatste onverharde baantjes in de omgeving van Koudekerke. De
eerste betrouwbare weergave van de hofstede staat op de kaart van Hattinga
uit 1750. Als deze met de eerste kadastrale kaarten uit de periode 1811-1832
wordt vergeleken, kan geconcludeerd worden dat de schuur tussen 1750 en
1811 herbouwd moet zijn omdat dan voor het eerst een L-vormige boerderij
staat aangegeven met aan de zuidoost-zijde een kleiner losstaand bijgebouw
wat het nieuwe woonhuis is. Volgens de aanwijzende tafels omvat het bezit
van Aarnoutse op dat moment een huis met erf, tuin, boomgaard, bos, en meerdere
percelen weiland en bouwland. De kaart uit 1750 toont eveneens een voetpad
van de boerderij naar het dorp. Op latere kaarten is dit voetpad in westelijke
richting doorgetrokken en veel later vormde de ligging van dit voetpad de
basis voor de huidige Duinstraat.
2. BOERDERIJ
JOHANNAHOEVE IN KAARTFRAGMENTEN UIT 1641, 1750, 1811-1832 EN 1857
De in Koudekerke
bekende naam Aarnoutse is bijna de gehele 19e eeuw aan deze hofstede verbonden
geweest. Aarnout (Janszoon) Aarnoutse en zijn tweede vrouw, Willemijna Bosselaar
bewoonden samen de boerderij en bezaten vele bouwlanden welke hoofdzakelijk
rond de drie boerderijen, die hij in eigendom had, waren gelegen. Naast
de Johannahoeve bezat Aarnout de boerderij Paauwenburg
en een kleine hofstede thans gelegen aan de Strandweg ongeveer ter hoogte
van de Wielmakersbaan. Op onderstaande kaart staan de meer dan 100 percelen
van Aarnout Jan Aarnoutse aangegeven welke, volgens de aanwijzende tafels
van de kadastrale minuutplans uit 1823, zijn eigendom waren. Daarnaast was
hij eigenaar van meerdere woonhuizen, o.a. op het Dorpsplein.
Het grondbezit van Aarnout
(Janszoon) Aarnoutse was voor Koudekerkse begrippen uitzonderlijk groot
en had een omvang van 200 gemet. Hij was hierdoor veruit de hoogst aangeslagen
inwoner van de gehele gemeente Koudekerke. Zo is bekend, dat hij in 1830
meer dan het dubbele aan grondbelasting moest afdragen dan welke boer dan
ook in Koudekerke, namelijk fl. 551,74.
Naast landbouwer was Aarnout aan het begin van de negentiende eeuw ook nog
gemeenteraadslid en in de periode 1829 tot 1840 zelfs burgemeester
van de gemeente Koudekerke. Deze laatste functie vervulde hij tot zijn dood
in 1840.
De naam Aarnout
Aarnoutse kwam in de negentiende eeuw op Koudekerke in ieder geval nog drie
maal voor en allemaal hebben deze naamgenoten op hun eigen manier hun sporen
achtergelaten in de gemeente. De oudste van de drie was Aarnout (Aarnoutszoon)
Aarnoutse, die in 1803 als zoon van Aarnout (Janszoon) Aarnoutse en Willemijna
Bosselaar werd geboren. Hij werd op het dorp voor het gemak 'Aarnout de
boer' genoemd. Hij trouwde op 28 augustus 1824 met de uit Zaltbommel afkomstige
Huibertje Kesteloo en kwam daarna op het bedrijf van zijn vader werken.
Na het overlijden van Aarnout (Janszoon) Aarnoutse, op 4 juni 1840, werd
'Aarnout de boer' eigenaar van de hofstede.
Wie waren dan die andere twee Aarnout Aarnoutsen? Janis Aarnoutse (1795-1854),
de broer van de reeds eerder genoemde 'Aarnout
de boer' noemde zijn zoon eveneens Aarnout. Deze jongere Aarnout Aarnoutse
werd in de volksmond 'Aarnout van 't oekje' genoemd omdat hij later de eigenaar
was van de tiendenschuur.
'Aarnout van 't oekje' woonde daar lange tijd letterlijk op het hoekje van
het Dorpsplein en de Brouwerijstraat. De derde Aarnout Aarnoutse werd geboren
te Koudekerke op 15 maart 1873 en was eveneens landbouwer. Hij boerde op
de inmiddels verdwenen hof, die zich bevond ter hoogte van de huidige villa
op Kerkhoflaan 44. Later werd hij de eerste kassier van de in 1909 opgerichte
Boerenleenbank.
Terug naar de hofstede en de beslommeringen van 'Aarnout de boer': Op 18
april 1851 stierf zijn (eerste) vrouw Huibertje Kesteloo, kinderloos. Niet
lang hierna op 4 juli 1851 trad 'Aarnout de boer' in het huwelijk met 'kleine
meid' Christina Mauer, welke 22 jaar jonger was en van eenvoudige komaf.
Dit wekte op het dorp nogal wat beroering. Christina Mauer, in de volksmond
later 'Moei Christina' geheten, werd op 30 augustus 1824 te Domburg geboren,
bij de arbeidslieden Christiaan Mauer en Leijntje Dommisse. Christina kreeg
van Aarnout kleren naar zijn stand. De boeren droegen in die tijd een 'reêste',
een rij met zilveren knopen aan het hemdrok. Bij 'Aarnout de boer' waren
ze van goud. Vele jaren was Aarnout wethouder en tenslotte werd hij op 31
maart 1866 net als zijn vader burgemeester
van Koudekerke, tegen een jaarwedde van f100,-.
Op 15 juni 1870 was er een verkoping van strandgoederen, waar Aarnout in
zijn kwaliteit van strandvonder bij moest zijn. Hij voelde zich niet helemaal
lekker en gelastte zijn meestersknecht, een broer van zijn tweede vrouw,
in de buurt te blijven. Op het vroon, waar de verkoping plaatsvond, viel
hij plotseling om en stierf. Bij testament bleek hij zijn hele vermogen
aan zijn vrouw Christina te hebben nagelaten. Hierdoor raakte hij nogmaals
in opspraak.
In 1857 had 'Aarnout
de boer' nog een nieuwe schuur op de hofstede laten bouwen welke na de verdeling
van zijn nalatenschap weer werd gesloopt en achter de huidige Middelburgsestraat
19 weer werd opgebouwd.(1) Christine Mauer
zette na het overlijden van haar man het bedrijf voort. Haar zwager, Pieter
Verhage Lambertuszoon, was daar meesterknecht en verschillende van haar
broers werkten ook op de hof. Op 11 oktober 1872 hertrouwde Christina op
huwelijkse voorwaarden met de landbouwer Janis Jasperse. Janis bracht 7
hectare in en Christina 73 hectare, waardoor hun totale bezit dus 80 hectare
groot was. Er werd geboerd voor gezamenlijke winst en verlies. Lang hield
hun huwelijk niet stand waardoor zij in 1875 al weer van tafel en bed scheidden.
De onderlinge verhoudingen tussen de familieleden op de hofstede waren verstoord
waardoor Christina besloot om in 1882 het hele bedrijf met 80 hectare grond
te verkopen aan Christiaan Huijsman. Christina verhuisde hierna naar het
huis naast de pastorie op het Dorpsplein waar ze nog enkele jaren geacht
en geliefd vertoefde voordat ze uiteindelijk op oudejaarsdag 1904 stierf.(2)
4. SCHUUR MIDDELBURGSESTRAAT 19
(2010)
Nadat Christiaan Huijsman
de hofstede in 1882 van Christina Mauer kocht werd deze in dat jaar nog
verbouwd en werd het woonhuis opgericht. De grote, met riet gedekte schuur
stond haaks op het huis, met een smalle doorgang daartussen. Christiaan
Huijsman trouwde op 21 april 1905 met Johanna Krijger. Samen kregen ze tenminste
twee zonen en één dochter. Christiaan overleed op 9 december
1919. Dat was vijf jaar na zijn vrouw Johanna die op 27 oktober 1914 overleed.
Hun zoon Jakob Huijsman werd op 25 augustus 1879 geboren en trouwde op 21
april 1905 met Krina Jasperse en zal het bedrijf van zijn vader na diens
dood in 1919 hebben overgenomen. Krina Jasperse overleed helaas binnen een
jaar na de geboorte van hun enige dochter Johanna, op 27 oktober 1907. Johanna
Huijsman was begin dat jaar op 2 januari geboren en is dus vrijwel zonder
haar moeder gekend te hebben opgegroeid op de boerderij. Van deze Johanna
is een foto bewaard gebleven:
De foto is genomen
toen Johanna Huijsman twintig jaar werd. Zij was de kleindochter van Christiaan
Huijsman, die de hofstede in 1882 kocht van Christina Mauer. Naast Johanna
zit links Leuntje Francke en rechts Suzan Kodde. De vriendinnen achter hen
zijn, van links naar rechts: Jannetje Verhage, Pie Polderman, Mina Groenenberg
en Marie Francke.
Ontelbare van dit soort foto's zijn door de heer Timmermans uit Middelburg
van Walcherse schonen gemaakt. Hij was een vaste verschijning op verjaardagen
en bleef na het 'portretteren' nog graag wat vertoeven op de verjaarsvisite.
Zijn foto's waren voor iedereen te koop.
5. VERJAARDAGSPORTRET
OP DE BOERDERIJ VAN DE FAM. HUIJSMAN IN 1927
Johanna Huijsman trouwde op
24-jarige leeftijd, op 8 mei 1931, met Pieter Simon Kodde die na de dood
van Jakob Huijsman eigenaar werd van de hofstede. In 1930 is de oude schuur
nog vervangen door de huidige schuur met twee dwarsdelen. Deze schuur is
met dakpannen gedekt waarin het jaartal 1930 wordt aangegeven.(3)
Jan Kodde, de zoon van Pieter Simon en Johanna, nam op zijn beurt de boerderij
van hen over en was samen met zijn vrouw Kathrien Reynierse eigenaar tot
het eind van de vorige eeuw.
Op het erf van de boerderij is tijdens de bezetting een kleine bunker gebouwd
waarin zich een telefoonschakelpost bevond. De bunker heeft nog z'n oorspronkelijke
camouflage en is voorzien van een kap met schijnluiken. Op de kadastrale
kaart van 1949, de eerste na de bezetting en hier op volgende inundatie,
is de huidige langgerekte schuur uit 1930 te zien met ten oosten ervan het
oudere woonhuis. De grote ruime woning uit de negentiende eeuw, was rijk
bezet met tegels, doch op enig moment in de vorige eeuw niet praktisch genoeg
meer waardoor deze ingrijpend is verbouwd. Aan de buitenzijde is de woning
wit geschilderd en zijn grote ramen voorzien. Door verbouwingen zijn helaas
veel oude details verdwenen. Tegenwoordig bevindt zich ten noorden van de
schuur uit 1930 nog een modernere stalen landbouwschuur. De boerderij wordt
omringd door een vrij dichte windsingel. Hierdoor zijn, vanaf de straatzijde,
van de schuur slechts het pannen zadeldak en de met gedecoreerde windveren
en makelaars afgewerkte kopgevels te zien. De heer A. Lampert nam het bedrijf
al weer enkele jaren geleden over en verbouwt er nog steeds de nodige aardappelen,
suikerbieten en tarwe. Daarnaast worden extra inkomsten gegenereerd door
de exploitatie van een minicamping met 25 standplaatsen.
Deze bungalow gelegen op adres Duinstraat
22 werd omstreeks 1969 door aannemer Van Noppen gebouwd voor de toenmalige
eigenaar Pieter Simon Kodde. De bungalow bestaat tegenwoordig nog steeds.
Er achter bevindt zich de boerderij Johannahoeve en een minicamping met
de naam de Kiekendief.
bronvermelding:
tekst: Sjoerd de Nooijer
afb. 1-4: Sjoerd de Nooijer
afb. 5-6: archief Jan Roose
geraadpleegde bronnen:
- Roose, J. en Roose, W.P., Kent u ze nog... die van Koudekerke, Zaltbommel, 1981
- Roose, J., Hofstede De Lange Pacht en zijn bewoners in de 19e eeuw, Koudekerke, z.d.
- N. Visscher en Z. Roman, Atlas van Zeeland, Amsterdam/ Middelburg, 1655
- Zeeuws Archief (ZA)
- Atlas Hattinga, Kaarte van het eyland Walcheren de Ao. 1641 gemaakt door Christoffel Bernards, D.W.C. en/of A. Hattinga, ca. 1750. inv. nr. 13
- Atlas Hattinga, Kaart van Walcheren [blad 8], (1750), inv. nr. 23
- Kees van Noppen
- CHS Provicie Zeeland
- www.dekiekendief.nl
- www.watwaswaar.nl
- www.zeeuwengezocht.nl
