koudekerke.info

Dorpsplein 36-37 te Koudekerke


1. RECHTS VAN HET WITTE PAND IN HET MIDDEN DE WAGENMAKERIJ OP DORPSPLEIN 36-37 TE KOUDEKERKE IN 1965
Op Dorpsplein 36-37 woonde reeds in het tweede deel van de achttiende eeuw de familie Luteijn. Het pand dat vermoedelijk omstreeks 1700 werd gebouwd en tegenwoordig als woonhuis in gebruik is, draagt de naam 'Het verdwenen Ambacht' en verwijst daarmee naar de wagenmakerij van de familie Luteijn die lange tijd op deze plek was gevestigd naast de twee smederijen die Koudekerke rijk was. Dat de wagenmaker zich naast twee smederijen had gevestigd berustte niet louter op toeval. De nabijheid van een smederij was een vereiste omdat rond de houten wielen van landbouwwerktuigen, karren en wagens vaak stalen banden werden bevestigd. De handelingen die hiervoor nodig waren bestonden uit het warm maken van de ijzeren band, waarna deze om het houten wiel werd gelegd. Het warme ijzer werd hierna snel afgekoeld zodat het ijzer strak rond het houten wiel klemde. De nabijheid van de dorpspomp was daarbij uiteraard ook van belang. In de wagenmakerij van de familie Luteijn werden allerhande wagens vervaardigd. Naast karren die geschikt waren voor paardentractie waren ook hondenkarren en handkarren tot halverwege de vorige eeuw een veelvoorkomende verschijning. Later werd overgestapt op rubberen luchtbanden en werden wagens met veren uitgerust die het comfort verder verbeterden.


2. VOLK EN VERENWAGEN VOOR DE WAGENMAKERIJ OP HET DORPSPLEIN IN 1900		3. FRAGMENT MINUUTPLAN, SECTIE F1, 1811-1832
Op het kadastrale minuutplan van 1823 is de toestand aan het begin van de negentiende eeuw op het Dorpsplein weergegeven. Vanaf De Welle gezien was daar allereerst het pand van de smid Jacobus Kaboord (met de losstaande travalje), daarnaast de smederij van Jan van Hove, waarover beiden later meer. Hiernaast was tenslotte de wagenmakerij van de familie Luteijn gelegen. Op de kavels 43 t/m 45 stonden twee panden op naam van de wagenmakersbaas Adriaan Luteijn (1760-1842) en later van zijn zoon Izaak Luteijn. Adriaan Luteijn werd in 1760 te Breskens geboren en was de zoon van Isaac Luteijn en Neeltje Hagen. Adriaan Luteijn huwde met Alberdina van der Plassche (ca. 1764-1832). Reeds op 11 november 1785 koopt Adriaan Luteijn van Cornelis van der Meulen te Koudekerke een huis voor 333 pond Vlaams. In 1800 werd hun zoon Izaak Luteijn (1800-1878) geboren die zijn vader als wagenmakersknecht heeft geholpen in de zaak totdat hijzelf in 1820 op 20-jarige leeftijd trouwde met de uit Nieuw- en Sint Joosland afkomstige Jacomina Bliek (1800-1867). In 1857 wordt Izaak eigenaar van de wagenmakerij. Izaak en Jacomina kregen een groot gezin, zoals dat destijds wel vaker voor kwam. Op 11 mei 1838 werd hun zoon Jannis (1838-1908) geboren die na verloop van tijd zijn vader in de zaak hielp als wagenmakersknecht. Hij trouwde met Wilhelmina de Voogd (1843-1912) en nam in 1880 de zaak van zijn inmiddels overleden vader over. Ook dit huwelijk was bijzonder vruchtbaar echter overleed een groot aantal van hun kinderen op jonge leeftijd. Hun zonen Jan en Jacobus trof dit lot niet. Jacobus heeft op zijn beurt in 1911 de zaak van zijn vader overgenomen.

		Omstreeks 1910, nam Jan, zoon van wagenmaker Jannis Luteijn en broer van de latere wagenmaker Jacobus Luteijn (1879-1960), de bodedienst op Middelburg van Maarten Verhage (bijnaam Maarten Bode) over en hij werd daarmee de eerste van drie generaties die het bodevak op Koudekerke zouden uitoefenen vanuit Dorpsplein 36. Meer over de bodedienst van de famlie Luteijn vindt u hier. Tot na de Tweede Wereldoorlog werkten er dus twee wagenmakers in Koudekerke. Die van de familie Luteijn is hier aan bod gekomen. De andere wagenmaker was Jan Corneliszoon Roose. Zijn zaak bevond zich op Dorpsplein 30.
4. DORPSPLEIN 36: VOORMALIGE WAGENMAKERIJ VAN FAMILIE LUTEIJN
Terug naar het pand Dorpsplein 36-38: De twee oude dakkapellen die omstreeks 1900 nog aanwezig waren zijn later verwijderd, mogelijk omstreeks 1911 na de start van de bodedienst omdat er toen ook spraken was van 'bijbouw' waarna de werkplaats wordt vermeld in de perceelsgewijze leggers. Na 1969 zijn drie dakkapellen teruggebracht. Ook de dubbele deuren zijn na 1969 vervangen door nieuwe exemplaren. Vermoedelijk is dit bij de restauratie in 1975 gebeurd. De heer Christiaanse, op het dorp bekend van de boterbabbelaars, was hiervoor eigenaar geworden van de woning en wagenmakerij van de familie Luteijn. Het interieur van het pand was toen al ruim twee eeuwen oud en nog vrijwel origineel. Zo waren er twee bedsteden met maar één deur. Voor die tijd (1974) al een zeldzaamheid omdat door de inundatie veel van dergelijke interieurs verloren zijn gegaan. In de bestede bevond zich tevens een kribbe waarin de baby te slapen kon worden gelegd.

Omdat het bijzonder waardevolle interieur eigenlijk ongeschikt was om naar moderne maatstaven te kunnen leven besloot de heer Christiaansen om het interieur te schenken aan het openluchtmuseum in Arnhem. En zo geschiede. De voornaamste atributen, zoals de bijzondere bedstee, een 250 jaar oude boekenkast, houten panelen, een fraaie schoorsteenmantel en enkele atributen uit de wagenmakerij zoals de put waarin het wiel werd gemaakt, de werkbank en het kastje waarin de verf werd bewaard, werden gedemonteerd en in een container naar Arnhem getransporteerd, alwaar ze door deskundigen weer in elkaar werden gezet en aan het publiek konden worden getoond. Zo is een oud stukje Koudekerke toch bewaard gebleven.(1) Heeft u aanvullingen of verbeteringen of wellicht oude foto's? Mail de webmaster. Meer over de bodedienst van de familie Luteijn leest u hier..
		5. INTERIEUR WONING MET BEDSTEDE


copyright © 2001-2024 Sjoerd de Nooijer

laatst bijgewerkt op: 31 05 2021

locatie:
Dorpsplein 36-37, Koudekerke

bronvermelding:
tekst: Sjoerd de Nooijer
afb. 1: beeldbank ZB 9923
afb. 2: beeldbank ZB 9901
afb. 3: minuutplan F1, 1811-1832
afb. 4: Sjoerd de Nooijer
afb. 5: krantenbankzeeland

geraadpleegde bronnen:
- Z.n., Kleine monumenten, pomp en travalje, De Wete, nr. 4, 1982, p. 6-8
- Noppen, C. van, Bodedienst Luteijn, het verhaal van een bedrijf uit Koudekerke, De Wete, nr. 3, 2003
- Noppen, C. van, Bodediensten, Dorpsvereniging Koudekerke, Dorpsbericht, nr. 4, 2002
- Zeeuwse Bibliotheek (ZB)
- Zeeuws Archief (ZA)
- www.zeeuwengezocht.nl
- www.watwaswaar.nl
- www.kranten.kb.nl
- www.krantenbankzeeland.nl
- Provinciale Zeeuwse Courant, 26-9-1974; p.7/32
- Bram Luteijn

voetnoot 1:
bron: Jaques Cats beschreef het interieur en publiceerde dit in de PZC in 1974