Logo koudekerke.info
voor 600 | 600-1200 | 1200-1650 | 1650-1800 | 1800-1850 | 1850-1900 | 1900-1940 | 1940-1944 | 1944-heden
algemeen
ontwikkeling dorp
- dorpsplein 36-37
- dorpsplein 38-39
- dorpsplein 40-41

onderwijs
boerderijen
wijk 't zand
Dorpsplein 40-41 te Koudekerke
Gravure 't Dorp Koudekerk 't zelve anders', uit 1790 door Bulthuis blank fragment kadastraal minuutplan sectie F1 te Koudekerke 1811-1832
1. GRAVURE 'T DORP KOUDEKERK 'T ZELVE ANDERS' UIT 1790 DOOR J. BULTHUIS   2. FRAGMENT MINUUTPLAN, SECTIE F1, 1811-1832
De oudste van de twee smederijen op Koudekerke was gevestigd op Dorpsplein 40-41. De oorsprong ligt ergens voor 1770. Dat is het jaar waarin de kerkeraad van Koudekerke bij de ambachtsheer, burgemeester N. van Hoorn van Burgh, te Vlissingen met succes een verzoek in heeft gediend om af te zie van de vestiging van een smid op 't Zand omdat deze 'paaps' zou zijn en de vestiging van een smid op 't Zand in het nadeel zou zijn van de reeds op het dorp gevestigde smid. De bij deze smederij behorende vrijstaande travalje is in 1790 door Jan Bulthuis op bovenstaande gravure (steendruk) afgebeeld. (1)

In 1823 werd voor perceel F38 in de aanwijzende tafels bij de minuutplannen als eigenaar van deze smederij Jacobus Janisse Kaboord (1790-1867) vermeld. In de 'Geboorteakten van Koudekerke' uit de periode 1811-1909, komen we op 14 mei 1819 een eerste keer de naam van de dan 29-jarige Jacobus Kaboord tegen bij de geboorte van zijn eerste dochter Catharina. Een tweede vermelding komen we drie maanden later tegen als zij blijkt te zijn overleden. In de overlijdensakte wordt dan het beroep van Jacobus vermeld: Smid te Koudekerke. Enkele jaren hiervoor was Jacobus nog hoefsmidsknecht te Wissekerke toen hij op 14 december 1816, in Nieuw- en Sint Joosland in het huwelijk trad met de uit Nieuwland afkomstige Jannetje Jacobusse Bliek. In de tussenliggende periode heeft hij zich dus op het Dorpsplein van Koudekerke als smid gevestigd. Hier beoefende Jacobus het zware vak van smid meer dan veertig jaar en werden nog vijf zonen en vijf dochters geboren. De eerste jaren zal hij één of meerdere smidsknechten in dienst gehad hebben. Dit blijkt uit een advertentie in de Middelburgsche Courant van 20 februari 1827 waarin hij op zoek bleek te zijn naar een ongehuwde tweede smidsknecht.

Zijn zonen Jacobus (1823-1886) en Marinus Kaboord (1826-1885) hebben enkele jaren later toen zij oud genoeg waren als smidsknechten bij hun vader in de smederij meegewerkt. Jacobus bleef zijn vak als smidsbaas tot het overlijden van zijn vrouw op 2 november 1860 uitoefenen. Hierna heeft hij zijn smederij verkocht aan Hendrik Verhage en is samen met zijn zoon Marinus en diens vrouw naar Vrouwenpolder verhuisd. Daar overleed hij op 10 september 1867 op 77-jarige leeftijd. Zijn zoon Marinus Kaboord is later nog enige tijd in Middelburg smid geweest.

In 1861 werd de in Zoutelande geboren Hendrik Verhage (1831-1907) de nieuwe eigenaar van de smederij. Hij was gehuwd met Leuntje Schout en kwam in 1861 in Koudekerke wonen nadat hij op 18 januari 1861 zijn 'Grof- en Hoefsmederij' te West-Souburg (nr. 31) uit de hand verkocht. Vanaf mei van dat jaar zocht hij een ongetrouwde smidsknecht om hem te assisteren in de hoefsmederij, zo blijkt uit een advertentie in de Middelburgsche Courant van 11 april 1861. In de jaren hierna volgen met enige regelmaat nieuwe oproepen voor bekwame grof- en of hoefsmidsknechten in de krant. Opmerkelijk is een bericht dat op 28 mei 1867 geplaatst werd en waarin een smidsknecht van Hendrik Verhage werd veroordeeld voor enkele diefstallen uit zijn smederij. Zelf bleek Hendrik na 1778 ook van het rechte pad te zijn geraakt, want daarna duiken er met enige regelmaat veroordelingen voor diefstallen en bedelarij van hem op in archiefstukken. Uiteindelijk leidde dit tot de verkoop van zijn smederij op 8 november 1884 en de scheiding van tafel en bed met zijn vrouw in 1886. Op 26 oktober 1907 overleed Hendrik Verhage op 76-jarige leeftijd na 3 jaar lang te zijn opgenomen in een rijkswerkinrichting.

Notaris Pieter Loeff heeft op vrijdag 28 november 1884 om 10 uur te Koudekerke in de herberg van Aarnout Albregts, in het openbaar de smederij van Hendrik Verhage verkocht. Deze woonde en werkte daar tot dat moment. De hoefsmederij bestond toen uit twee zogenaamde 'rechtsche vuren', een woonhuis, schuur en 'verderen opstal', erf en tuin. De kavels 38 en 39, in wijk A47, hadden een gezamenlijke oppervlakte van 5 Aren en 70 Centiaren.(2)
 
Travalje en smederij van Aart de Looff voor 1903   De in 1859 in Grijpskerke geboren Aart de Looff (1859-?) heeft de smederij van Hendrik Verhage bij de openbare verkoop gekocht en heeft deze vanaf januari 1885 in gebruik genomen. Op 30 december 1884 stond hij weliswaar nog als smidsknecht geregistreerd toen hij te Wissekerke trouwde met Elisabeth Magdalena van Damme. Enkele weken hiervoor, op 6 december 1884 plaatste hij al een eerste advertentie waarin hij per januari 1885 een bekwame smidsknecht zocht om hem te assisteren in zijn smederij te Koudekerke. Het opschrift op de travalje luidde als volgt: "A. de Looff, gediplomeerd hoefsmid".(3)
3. TRAVALJE EN SMEDERIJ VAN AART DE LOOFF VOOR 1903 (488)    
Uit de tijd dat Aart de Looff smid was is bovenstaande foto bewaard gebleven waarbij zijn naam op de losstaande travalje is aangebracht. Aart en Elisabeth kregen na 1884 acht zonen en twee dochters en emigreerden tenslotte op 1 april 1903 naar de Verenigde Staten. Van hen is bekend dat zij met het gezin op 14 april 1903, vanuit Rotterdam in Ellis Island (New York) aankwamen met de SS Statendam. Zowel Aart als Elisabeth zijn in Grand Rapids, Michigan overleden. De smederij die omstreeks 1899 werd uitgebreid met een bijgebouw, werd door Aart de Looff voor zijn vertrek aan smid Klaas de Kam (1873-1939) verkocht. Deze was op 5 juli 1873 te Grijpskerke geboren en trouwde daar op 26 april 1899 met de eveneens uit Grijpskerke afkomstige Johanna de Witte (1873-1951). De eerste zoon en dochter van Klaas en Johanna werden in Grijpskerke geboren. Hun tweede zoon werd op 10 oktober 1903 echter in Koudekerke geboren waardoor mag worden aangenomen dat ze dan reeds op het Dorpsplein woonden.
 
smederij van Klaas de Kam op het Dorpsplein te Koudekerke omstreeks 1950   hoefsmid met rijksdiploma te Koudekerke
4. SMEDERIJ DE KAM OP HET DORPSPLEIN OMSTREEKS 1950   5. HOEFSMID MET RIJKS DIPLOMA
smederij van Klaas de Kam op het Dorpsplein te Koudekerke   In 1912 wordt in de perceelsgewijze leggers melding gemaakt van een 'bijbouw' die het jaar ervoor achter de smederij moet zijn gerealiseerd. Het adres is dan al veranderd in A72 en A73.

Op 21 april 1926 trouwde Antheunis van Vlaanderen (landbouwer) op boerderij De Vijgeter met Leuntje de Kam, de dochter van Klaas de Kam. Klaas heeft tot zijn overlijden op 24 mei 1939 zijn vak uitgeoefend en werd daarbij geassisteerd door zijn zoons Samuel en Jasper. Na de dood van Klaas heeft Johanna op 19 september 1939 een advertentie geplaatst waarin ze een smidsknecht en elektricien zocht.(4) Op 1 januari 1940 zette Samuel de Kam de smederij voort.(5)
6. TRAVALJE MET KLAAS EN JASPER DE KAM EN PIET DE PAGTER CA 1920    
Dorpsplein Koudekerke omstreeks 1955   De voorzetting van het bedrijf viel in een lastige en onzekere periode. In juli 1940 werd de smederij door Johanna zelfs nog te koop of te huur aangeboden.(6) Van een verkoop is het echter niet gekomen, want Samuel bleef als smid werkzaam in de smederij waar in november van dat jaar nogmaals een elektricien werd gevraagd. Ook in de hierna volgende jaren blijft de smederij door Samuel in bedrijf en worden onder andere ook luchtbandenwagens, zaaimachines en eggen verkocht welke in advertenties in de Provinciale Zeeuwse Courant en het Zeeuwsch Dagblad worden aangeprezen.
7. DORPSPLEIN KOUDEKERKE OMSTREEKS 1955    
Samuel de Kam heeft samen met zijn zoon Klaas in de smederij gewerkt die zich tot een constructiebedrijf had doorontwikkeld waar naast het traditionele smeden ook werd gelast. Na de oorlog (1945-1950) werd het bedrijf aan de achterzijde uitgebreid met een nieuwe werkplaats met een licht gebogen dak. In 1966 werd het bedrijf verder uitgebreid en werd er ook het nodige gesloopt. De oorspronkelijk grote achtertuin met varkenshok werd daarbij vrijwel geheel volgebouwd toen daar een nieuwe constructiehal verrees. Op onderstaande drie foto's zijn de sloop en de opbouw van de hal te zien.
 
Smederij van Samuel de Kam in 1974 op het Dorpsplein te Koudekerke tijdens het ringrijden
8. ACHTER DE SMEDERIJ WERD IN 1966 EEN NIEUWE CONSTRUCTIEHAL GEBOUWD HIERVOOR WERD EERST GESLOOPT
Net voor 1970 moet de fraaie monumentale travalje gesloopt zijn toen deze de verdere modernisering van de bedrijfsvoering in de weg stond. Uit 1974 dateert de hieronder afgebeelde foto tijdens het ringrijden. Op de achtergrond is de smederij met het karakteristieke uithangbord te zien. Links de woning die erbij hoorde met de glas-in-lood bovenramen.
 
Smederij van Samuel de Kam in 1974 op het Dorpsplein te Koudekerke tijdens het ringrijden   sloop van de smederij in de Welle te Koudekerke in 1984
9. SMEDERIJ VAN SAMUEL DE KAM OP HET DORPSPLEIN OMSTREEKS 1974   10. DE SMEDERIJ VANUIT DE WELLE (SLOOP 1984)
Net als veel andere panden waren beide voorgevels voorzien van een cementlaag waarin een blokpatroon was aangebracht. Verder zijn de zwarte balkankers en rode oud-Hollandse dakpannen goed zichtbaar. In de gevel in De Welle waren vier stalen 10-ruits ramen op een regelmatige afstand van elkaar aangebracht waardoor deze samen met de geringe hoogte van de smederij goed aansloten bij het karakter van dit kleine straatje.
 
Sloop van de smederij aan het Dorpsplein te Koudekerke in 1984   Sloop van Staalbedrijf Kriekaard Staalbouw aan de Welle te Koudekerke in 1984
11. SLOOP SCHIPPER KRIEKAARD STAALBOUW AAN HET DORPSPLEIN IN 1984   12. SLOOP STAALBEDRIJF IN DE WELLE IN 1984
Op 31 juli 1975 geeft de firma 'S. de Kam en Zn.' in een brief aan cliënten te kennen dat zij hun bedrijf op 31 juli 1975 sluiten. De brief werd ondertekend door S. en K. Kam. In 1976 werd het bedrijf Schipper Kriekaard Staalbouw op deze plek opgericht. De vestiging van dit bedrijf aan het Dorpsplein was van korte duur. Vanwege de sanering van mileuhinderlijke bedrijven in de dorpskern werd het pand aangekocht door de gemeente Valkenisse en verhuisde het bedrijf in 1983 naar Middelburg. In 1984 werden de loods, de woning en de oude smederij gesloopt en verdween hiermee tevens het kleinschalige, bijna knusse karakter van de Welle. Op de plaats van de voormalige smederij werden een nieuw postkantoor en appartementen gebouwd.

Heeft u aanvullingen of verbeteringen of wellicht oude foto's? Mail de webmaster.

copyright © 2001-2024 Sjoerd de Nooijer
laatst bijgewerkt op: 31 05 2021

locatie:
Dorpsplein 40-41, Koudekerke

bronvermelding:
tekst: Sjoerd de Nooijer
afb. 1: Piet van Vlaanderen
afb. 2: minuutplan F1, 1811-1832
afb. 3: beeldbank ZA ZI-II-0003-40
afb. 4: beeldbank ZB 9880
afb. 5-8: Piet van Vlaanderen
afb. 9: beeldbank ZB 125141
afb. 10-12: Hans Geertse

geraadpleegde bronnen:
- Hendrikse, H., en Roose, J., Kent u ze nog... die van Valkenisse, Zaltbommel, 1974
- Hendrikse, H., en Roose, J., Valkenisse in oude ansichten, Zaltbommel, 1974
- Roose, J. en Roose, W.P., Kent u ze nog... die van Koudekerke, Zaltbommel, 1981
- Roose, J, en Roose, W.P., Ons dorp Koudekerke 1930-1960, 1993
- Z.n., Kleine monumenten, pomp en travalje, De Wete, nr. 4, 1982, p. 6-8
- Broeksma, F.A., De Welle te Koudekerke, nr. 2, 1984, p24-25
- Pieter van Vlaanderen
- Elizabeth Kaboord van Vlaanderen
- Zeeuwse Bibliotheek (ZB)
- Zeeuws Archief (ZA)
- www.zeeuwengezocht.nl
- www.watwaswaar.nl
- www.kranten.kb.nl
- www.krantenbankzeeland.nl

voetnoot 1:
bron: Valkenisse in oude ansichten, p.31

voetnoot 2:
bron: Goessche Courant 8-11-1884

voetnoot 3:
bron: Zierikzeesche Nieuwsbode 6-12-1884 en 17-2-1885

voetnoot 4:
bron: Vlissingse Courant 19-9-1939

voetnoot 5:
bron: Pieter van Vlaanderen

voetnoot 6:
bron: Vlissingse Courant 2-7-1940 en 5-7-1940