Logo koudekerke.info
voor 600 | 600-1200 | 1200-1650 | 1650-1800 | 1800-1850 | 1850-1900 | 1900-1940 | 1940-1944 | 1944-heden
algemeen
buitenplaatsen
- moesbosch
- westerbeek
- toornvliet
- vijvervreugd
- zeerust
- de triton
- bon repos
- anderwijk
- essenvelt
- de parel
- lustenburg

ontwikkeling dorp
infrastructuur
boerderijen
kustzone
wijk 't zand
buitenplaats De Triton te Koudekerke
Buitenplaats De Triton
 
Op de grens van de heerlijkheid Koudekerke, aan de zuidzijde van Der Boede werd rond 1700 het buitenplaatsje De Triton gesticht. Het kleine herenhuis werd vermoedelijk voor Maria Nagtegael en Johan van der Mandere gebouwd. Maria's vader, Jacob Nagtegael was in die tijd eigenaar van Der Boede en burgemeester van Vlissingen, waardoor het aannemelijk is, dat zij zo aan de grond kwamen om de buitenplaats te stichten. Johan van der Mandere was afkomstig uit een koopmansfamilie uit Vlissingen. Na de dood van Jacob Nagtegael betrokken hij en Maria in 1718 de buitenplaats Der Boede. Drie jaar later overleed Johan, waardoor de buitenplaats vererfde op zijn zoon Jacob van der Mandere, die er na de brand op Der Boede rond 1745 het nu nog steeds bestaande landhuis bouwde. De Triton heeft in zijn geschiedenis voornamelijk dienst gedaan als zomerverblijf wat inhield, dat de eigenaars er meestal een tweede huis in Middelburg op na hielden waar ze in de wintermaanden verbleven.
 
fragment kaart Hattinga 1750, met aangifte van buitenplaats De Triton te Koudekerke blank Na de dood van Maria Nagtegael werd haar dochter Susanna van der Mandere eigenares van De Triton. Zij woonde er samen met haar echtgenoot Johan Gualtherus van der Poort. Zijn naam wordt als zodanig ook vermeld op de kaart van Hattinga uit 1750. Maria en Johan verbleven met name in de zomers op De Triton en tijdens de bouw van hun nieuwe buitenplaats genaamd 't Huis te Oostcapel' van 1750 tot 1752. Nadat deze in 1752 gereed kwam lieten ze De Triton opknappen waarna deze werd verkocht.

Uit de transportakte blijkt dat de buitenplaats dan ook een nieuwe naam heeft gekregen en als volgt werd omschreven:
1. LIGGING VAN BUITENPLAATS TRITON VOLGENS HATTINGA IN 1750   blank
"Eene geheele Hofstede, voor dezen genaamd geweest Den Triton, en thans genaamd Landlust, met de Heere huysing, boere wooning, schuyr, stalling en plantagie (...) te samen vijf gemet 171 roeden."

De nieuwe eigenaar van de buitenplaats werd Cornelis Evertsen, een lid van de bekende zeeheldenfamilie, maar zelf geen zeeheld. Hij was luitenant-generaal van de Unie en commandant van Walcheren. Met zijn tweede echtgenote Martha Cornelia Ockersse heeft hij ongeveer tien jaar op de buitenplaats gewoond. Uit een advertentie in de Middelburgse Courant van 23 december 1763 blijkt, dat het buitenplaatsje dan weer de naam De Triton draagt en inmiddels in handen was van Isaac Winkelman. Deze was burgemeester van Vlissingen tot 1771 en mede-oprichter van het Zeeuws Genootschap der Wetenschappen. Zijn eerste echtgenoot was Magdalena Johanna Schorer, welke overleed in 1766. Een paar jaar later hertrouwde hij met Susanna Johanna de Chuy, dochter van de Vlissingse burgemeester Claude de Chuy. Isaac Winkelman bewoonde 's zomers De Triton en verbleef de rest van het jaar in Middelburg. Op 24 november 1773 liet Isaac Winkelman op zijn hofstede bij de Triton nog een grote partij olmen-, essen-, appel- en perenbomen en kaphout van elzen en essen verkopen, zo blijkt uit een advertentie in de Middelburgsche Courant van 23 november 1773.(1)
 
voorplein van buitenplaats De Triton te Koudekerke in 1772 door Jan Arends   Winkelman liet de buitenplaats in 1772 door Jan Arends vereeuwigen op vier gewassen tekeningen. Op basis van deze tekeningen en de kaart van Hattinga uit 1750 valt De Triton goed te beschrijven: Het moet een wit gepleisterd stenen huis zijn geweest van twee bouwlagen met een flauw schilddak met dakkapellen. De hoofdentree lag aan het voorplein met aan beide zijden twee paar recht boven elkaar gepositioneerde vensters. Aan de zuidzijde bevond zich een lage aanbouw met flauw hellend dak en een venster in de langsgevel. Naast het woonhuis moet aan het voorplein een vrij grote L-vormige schuur en stal hebben gestaan.
2. VOORPLEIN VAN DE TRITON IN 1772 GETEKEND DOOR JAN ARENDS  
Vijver bij buitenplaats De Triton te Koudekerke in 1772 door Jan Arends   Er stonden vier grote bomen op het voorplein, dat met een lage haag en een sloot van de weg was afgescheiden. Hierdoor werd het uitzicht op Vlissingen vanuit het huis behouden.

Achter het huis lag een barokke tuin met vier door hoge hagen omgeven parterres (tuinvakken) en een centrale ronde vijver, welke het speelhof vormden. Vanaf de korte zijde van het huis was er zicht op een lange vijver waarlangs verdiepte paden liepen (afb. 3). Naast de vijver zijn achter een haag twee sterrebossen aangeplant. Mogelijk bevond zich hier voor deze tuinaanleg ook al een bos.
3.VIJVER VAN DE TRITON IN 1772 GETEKEND DOOR JAN ARENDS  
Na de dood van Isaac Winkelman op 7 mei 1796, bleef zijn weduwe nog enige tijd De Triton bewonen, maar verhuisde zij na enkele jaren naar Leiden. Haar neef Pieter Claude van Goethem werd de nieuwe eigenaar van de buitenplaats, als hij deze koopt voor f 15.000,-. Hij was schepen en raad van Middelburg en later lid van de Municipale Raad (Franse Tijd) en was weduwnaar van Johanna Petronelle van der Poort.

Pieter Claude van Goethem heeft De Triton mogelijk nog van een nieuwe tuinaanleg voorzien. De lange vijver bleef hierbij gehandhaafd maar een stuk grond ten westen van de buitenplaats werd bij de tuin getrokken. Dit valt op te maken uit onderstaand fragment van de kadastrale minuut van de gemeente Koudekerke uit 1823.
 
fragment kadastraal minuutplan Koudekerke, met aangifte van buitenplaats De Triton te Koudekerke   Een tuinontwerp, wat dit vermoeden zou moeten bevestigen, is echter tot op heden nog niet bekend. Pieter Claude van Goethem overleed op 29 augustus 1849 kinderloos in zijn huis in Middelburg. Zijn zuster had twee zoons, die hij benoemde tot erfgenamen. De oudste van de twee, Jean François Bijleveld, was lid van de Tweede Kamer en woonde in Den Haag. De jongste, François Pierre, was burgemeester van Nijmegen. Vanwege hun functies zullen ze weinig op De Triton verbleven hebben en enkele jaren later werd dan ook besloten om de buitenplaats af te breken, de grond te verkopen aan Der Boede en het sloopmateriaal in het najaar van 1855 te koop aan te bieden.
4. KADASTRAAL MINUUTPLAN GEMEENTE KOUDEKERKE SECTIE E, 1823  
Uit de verkoop van de bouwmaterialen valt onder andere af te leiden dat De Triton blauwe en rode dakpannen gehad moet hebben, schuifkozijnen met ramen en blinden en dat marmeren vloertegels waren gebruikt. Verder blijkt uit de verkoop, dat de stal ruimte moet hebben geboden aan circa 13 paarden. De naam Triton ging na de sloop over op een nabijgelegen boerderij, welke net buiten het grondgebied van Koudekerke ligt. Het baantje dat hier lange tijd langs de gemeentegrens liep, droeg de naam 'Tritonwegje'.

copyright © 2001-2024 Sjoerd de Nooijer
laatst bijgewerkt op: 31 05 2021

locatie:
JacobavanBeierenweg, Koudekerke

bronvermelding:
tekst: Sjoerd de Nooijer
afb. 1: atlas hattinga, deel 8, 1750
afb. 2: beeldbank ZA ZI-II-0156A
afb. 3: beeldbank ZA ZI-II-0156C
afb. 4: minuutplan E, 1811-1832

geraadpleegde bronnen:
- Broeke, M. van den, Buitenplaatsen op Walcheren, leven en werk van Jan Arends, 1738-1805, Amersfoort, 2001
- Wijck, H.W.M. van der, Het Arkadisch Walcheren, getekend door Jan Arends, 1770-1790, Alphen aan den Rijn, 2001
- Leo Janse
- Koninklijke Bibliotheek
- Zeeuws Archief (ZA)
- www.kranten.kb.nl
- www.watwaswaar.nl

voetnoot 1:
bron: Middelbugsche Courant 23-11-1773