1. FRAGMENT
KAART BERNAERDS IN 1641, WAAROP REEDS BEBOUWING STAAT AANGEGEVEN BIJ MOESBOSCH
Reeds lang voordat van een
buitenplaats
Moesbosch spraken is, blijkt op de plaats van deze latere buitenplaats
en de huidige boerderij op de Galgeweg 3, al een oude boerenhofstede te
hebben gestaan. In 1641 werden namelijk al twee gebouwen op deze plek aangegeven
op de kaart van Christoffel Bernaerds. Of deze bebouwing een relatie had
met de latere hofstede Moesbosch is (nog) niet helemaal duidelijk, hier
moet nader archiefonderzoek nog uitsluitsel over geven. Ondanks het feit
dat boerderij Moesbosch lange tijd deel uitmaakte van de gelijknamige buitenplaats,
is er, vanwege het feit dat deze tegenwoordig los van elkaar bestaan, voor
gekozen om de hofstede apart van de buitenplaats te beschrijven.
Rond 'Huys Der
Boede' waren rond 1700 grote groente- en siertuinen aangelegd en was
een groot gedeelte met fruitbomen beplant. Of de boerderij, die later naar
de buitenplaats Moesbosch werd vernoemd, op dat moment onderdeel is van
Der Boede of dat deze zelfstandig is, blijft vooralsnog onduidelijk. In
de Walcherse Arkadia van Mattheus Gargon uit 1715 en 1717 wordt Moesbosch
kort aangestipt in het verhaal waarin een groepje jongelui al keuvelend
en filosoferend over het eiland trekt en de dorpen, huizen, hoven en tuinen
beschrijft. Als zij uit de tuin van de buitenplaats Der
Boede komen omschrijven ze wat ze daar zien als volgt: "...'t
gezelfchap, dat voort wandelde, en ter rechterhand door eene heining-deur
in een ruimen Moes-Hof trad, waar nevens een groot ftuk akkerlands vol Koolzaad
lag, dat volrijp was en een rijken oogft beloofde." Vervolgens
worden de rijke vruchtbomen in deze Moes-Hof beschreven en hierna:
"...trad 't gezelfchap uit den Moes-Hof, en zy waren nu weder by de
hooge Gallery-bomen ..." En wat verder op zien zij:
"...eenige Huizinge in 't geboomte, ... wat dit voor Plaatzen waren,
en of het gantfche Land hier in Lufthoven en Heeren-huizen beftond. De eerfte
plaats, die aan het einde van de lange dreef, een fchoon Huis vertoonde,
heeft een fchoonen en net beplanten Hof achter, en een grooten vruchtbaaren
boomgaard op zyde, en komt den Heer Boefchot toe, die fchipbreuk geleden,
en eene oogfchijnlijke dood voor 't land ontworftelt te hebben, hier zyne
ruft en verluftinge zoekt..." De laatst genoemde hof met het
huis van de heer Boesschot moet Westerbeek
zijn geweest.
In de Walcherse Arkadia wordt bij de beschrijving van de 'moes-hof' dus
niet expliciet vermeld, dat er dan ook een boerderij op die plek staat.
Dit bewijst overigens niet dat deze er toen niet stond, want boerderijen
werden in de Walcherse Arkadia meestal niet specifiek genoemd. De kaart
uit 1641 toont daarentegen wel degelijk bebouwing.
De eerste duidelijke vermelding van een hofstede in het Moesbos duikt in
1745 op, als Nicolaas Carel van Hoorn van der Burgt wordt genoemd als eigenaar
in het Vergaarboek (1713) van de Westwatering (Polder Walcheren). Waarschijnlijk
komt buitenplaats Moesbosch voort uit de naastgelegen buitenplaats Westerbeek.
Deze was in handen van Philibert Boesschot en zijn vrouw Catharina Johanna
van de Putte. In 1745 wordt het bezit gedeeld tussen de weduwe van Philibert
Boesschot en Nicolaas Carel van Hoorn, die kort ervoor in het huwelijk was
getreden met zijn nicht, de dochter van Boesschot van de Putte. Aannemelijk
is dat boerderij Moesbosch dan onderdeel uitmaakt van de buitenplaats van
Nicolaas Carel van Hoorn. De bebouwing, die op de onderstaande kaart uit
1750 bij 't hof Moesbos werd aangeduid, bestond vermoedelijk uit een herenhuis
met boerenwoning, schuur en een koetshuis.
2. BUITENPLAATS
MOESBOSCH OP DE KAART VAN HATTINGA IN 1750
In 1750 meet
A. Hattinga Walcheren op en legt hij zodoende 't hof Moesbos (nog zonder
'-ch') vast op zijn kaart en vermeld hierbij ook de naam Platenburg met
als eigenaar de heer van Burgt. Wat de herkomst is van de naam Platenburg,
is nog onduidelijk, maar mogelijk is er een verband met eerdere boerderij
die op deze plek heeft gestaan.
In 1763 duikt in de archieven de naam Pieter Lucas Grijmalla op als eigenaar
van Moesbosch. In 1806 volgt de aankoop van Moesbosch door mr. Abraham van
Doorn (1760-1814). Hij werd te Essequibo geboren - drie geslachten 'van
Doorn' hadden voor hem daar en in Berbice geleefd en gewerkt. Abraham van
Doorn schopte het in de Franse tijd tot de hoogste regeringspost in Zeeland:
Landdrost. Hij koopt Moesbosch kort nadat hij ook al de nabijgelegen buitenplaats
Der Boede
had gekocht (1805). In de koopakte die op 29 april 1806 door notaris Jacob
van de Kreeke te Middelburg werd opgemaakt wordt Moesbosch, waaronder ook
de boerderij, als volgt beschreven: "de Hofstede
Moesbosch met deszelfs Heeren Huizing, Boerewoning, Schuur, Stalling, Bakkeete,
28 gemeten 92 ½ roe Plantagie, Moeserij, Zaai- en Weilanden. ...
prijs f 540,- per gemet, daaronder begrepen alle losse goederen tot de gebouwen
behorende, de tuinmansgereedschappen, broeibakken, een wagentje, voor 15.286
gulden 10 stuivers, en alle kosten."
Nadat beide buitenplaatsen in bezit van mr. Abraham van Doorn waren gekomen,
beschouwde hij deze als een familiegoed, dat hij vanaf 1806 verder liet
verfraaien. Zo blijkt uit een brief van mr. Abraham van Doorn, dat hij bezig
was om de boerenschuur (die nabij het herenhuis stond) te verplaatsen naar
het overbos: "Ik ben druk bezig met het doen verplaatsen
van de schuur naar het overbosch van Moesbosch. Boone zal of de tuinmanswoning
aldaar of een gedeelte van het heerenhuis betrekken."(1)
Jan Boone is zeer waarschijnlijk de genoemde persoon in de brief en was
de pachtboer van mr. Abraham van Doorn. Uit dezelfde brief blijkt verder,
dat de samenvoeging van de buitenplaatsen nog meer gestalte kreeg nadat
een deel van de beplanting van Moesbosch was verwijderd ten gunste van het
uitzicht vanuit Der
Boede op de duinen. Jan Boone was getrouwd met Pieternella Hendrikse
en zijn zoon Pieter schopte het nog tot wethouder van Koudekerke.
Hofstede Moesbosch bleef
meer dan een eeuw in pacht door de familie Boone totdat deze in de jaren
twintig van de vorige eeuw door de familie Van Doorn aan de achterkleinzoon
van Jan Boone, Cornelis Boone, werd verkocht. De foto hiernaast toont de
hofstede omstreeks 1920-1925. Hierop staan: Te paard Izak Joziasse, hij
was knecht op de boerderij, verder Wanne Caljouw en Leen Cijvat (dienstbodes),
Jaan van Noppen (vrouw van Ko Boone) en (meisje) Corrie Boone. Cornelis
Boone en zijn vrouw Cornelia Boone waren de laatste Boone's die de hofstede
hebben bewoond want in 1927 werd de hofstede publiekelijk verkocht.
3. HOFSTEDE MOESBOSCH
TE KOUDEKERKE OMSTREEKS 1920-1925
De hofstede met zo'n 12
hectare landwerd op 29 juni 1927 in de herberg 'de Vergenoegdoening door
de notarissen J.C. Blaupot ten Cate en mr. Jan Loeff voor f. 36.485,- verkocht
aan Krijn van Sparrentak. De overige ruim 35 hectare aan wei- en bouwlanden
werden in totaal voor bijna f 120.000,- aan verschillende nieuwe eigenaren
verkocht: Mej. weduwe A. Brasser, J. Polderman, M. Ovaa, Jan Maas Jz, Joost
Tevel, F. Wielemaker Fz., C Wielemaker Az., F. van Vlaanderen, Abraham Brasser
Bz., Jan Kodde, mr. Jan Loeff, J. de Kroo Cz., Lein Brasser, Izaak Kluijfhout,
Jac. Simonse en P. Abrahamse.
Krijn van Sparrentak was op 4 oktober 1902 te Koudekerke geboren en trouwde
op 19 mei 1926 met de uit Koudekerke afkomstige Suzanna Vos. De familie
Sparrentak boerde sinds de verkoop zo'n tachtig jaar op de hof en de 12
hectare wei- en bouwland. Onlangs werd de hofstede verkocht aan Sjacco en
Sjaak Joziasse, welke eigenaren zijn van het naastgelegen tuincentrum Intratuin.
Hier links is de fraaie
traditionele, met riet gedekte schuur van boerderij Moesbosch afgebeeld.
Het oorspronkelijke complex bestond uit een schuur, een woonhuis, bakkeet,
wagenhuis, kippenhok en een varkenshok (tegen achterzijde schuur). De schuur
stamt vermoedelijk uit het begin van de achttiende eeuw. Het woonhuis met
bakkeet stamt uit 1818, maar is aan het begin van de twintigste eeuw verbouwd,
mogelijk na de verkoop aan Cornelis Boone of Krijn van Sparrentak.In
de gevel van het woonhuis is een 'eerste steen' aangebracht waarop het jaartal
1818 staat met de initialen H.J.v.D. (Hendrik Jacob van Doorn). Voor de
deur bevindt zich nog een fraaie stoepplaat waarop een paard staat afgebeeld.
4. HOFSTEDE MOESBOSCH
TE KOUDEKERKE
De traditionele wagenschuur,
deels in hout, deels in steen opgetrokken, was met blauwgrijze pannen gedekt
en beza zes inrijdeuren. Ook de grote schuur was deels in hout en steen
opgetrokken. Vermoedelijk was deze in eerste instantie geheel uit hout opgebouwd
maar is deze later deels versteend. De voorgevel bestond geheel uit hout
en bevatte twee grote mendeuren en enkele hoger geplaatste luiken en kleine
ruitjes. De houten gevels waren gepotdekseld, zwart geteerd en van witte
randen voorzien. De daken met wolfseinden waren deels met riet en rode pannen
gedekt. De schuur was een van de laatste rietgedekte schuren in Koudekerke.
Tegen de voorgevel stond een oude zwengelpomp.
5. HOFSTEDE MOESBOSCH
TE KOUDEKERKE IN 2003
De toegang tot het erf wordt geflankeerd
door twee originele hekpalen waarop de teksten 'Moes' en 'Bosch' staan aangegeven.
Het erf bevatte naast een moestuin ook een landschapstuin. Het vrijstaande
kippenhok met rode pannen werd lange tijd aan het zicht onttrokken. Het
erf wordt aan één zijde begrensd door het bos van het naastgelegen
landgoed en aan de andere zijdes wordt het omgeven door windsingels en bosschages.
Het complex diende volgens de Provincie Zeeland vanwege zijn erfindeling
en authenticiteit te worden voorgedragen voor de gemeentelijke of rijksmonumentenlijst.(2)
Helaas is de grote schuur door gebrek aan onderhoud in december 2012 grotendeels
ingetort.
De slechte onderhoudsstaat was bij buurtbewoners,
erfgoedorganisaties en de gemeente Veere bekend, maar ondanks enkele gesprekken
tussen deze organisaties en de eigenaar (Intratuin Koudekerke) bleek het
plegen van onderhoud of het vinden van een andere bestemming voor de schuur
qua vergunningen lastig.(3)
Na de instorting van de schuur bleek de schade zeer groot. In 2017 werd
de schuur ook nog gestroffen door brandstichting en uiteindelijk heeft het
nog tot 2019 geduurd voordat gestart is met de herbouw en herbestemming
van het boerderijcomplex.
7. WONING HOF MOESBOSCH
TIJDENS RENOVATIE IN 2019-2020
De schuur is, op enkele gehandhaafde
muurdelen na, gesloopt en de andere onderdelen van het complex werden grondig
door bouwbedrijf Kambier gerenoveerd en deels herbouwd waarna ze in 2020
een andere bestemming zullen krijgen. In de schuur zijn over twee niveaus
verdeeld acht ruime appartementen voor de verhuur aan toeristen gerealiseerd.
Het wagenhuis is herbestemd als veranda en het kippenhok wordt hergebruikt
als fietsenstalling. De woning behoudt zijn functie en zal door de beheerder
van het logiescomplex worden betrokken.
8. SCHUUR HOF MOESBOSCH
TIJDENS RENOVATIE IN 2019-2020
9. LUCHTFOTO
HOF MOESBOSCH IN 2020 NA DE HERBESTEMMING
