Logo koudekerke.info
voor 600 | 600-1200 | 1200-1650 | 1650-1800 | 1800-1850 | 1850-1900 | 1900-1940 | 1940-1944 | 1944-heden
algemeen
buitenplaatsen
ontwikkeling dorp
infrastructuur
boerderijen
- moesbosch
- poelendale
- m'burgsestraat 126
- verk. groeneweg 2
- zwaanweg 7

kustzone
wijk 't zand
boerderij Moesbosch te Koudekerke
Boerderij Moesbosch
 
fragment kaart Bernaerds 1641, met aangifte van boerderij Moesbosch aan de Galgeweg te Koudekerke
1. FRAGMENT KAART BERNAERDS IN 1641, WAAROP REEDS BEBOUWING STAAT AANGEGEVEN BIJ MOESBOSCH
Reeds lang voordat van een buitenplaats Moesbosch spraken is, blijkt op de plaats van deze latere buitenplaats en de huidige boerderij op de Galgeweg 3, al een oude boerenhofstede te hebben gestaan. In 1641 werden namelijk al twee gebouwen op deze plek aangegeven op de kaart van Christoffel Bernaerds. Of deze bebouwing een relatie had met de latere hofstede Moesbosch is (nog) niet helemaal duidelijk, hier moet nader archiefonderzoek nog uitsluitsel over geven. Ondanks het feit dat boerderij Moesbosch lange tijd deel uitmaakte van de gelijknamige buitenplaats, is er, vanwege het feit dat deze tegenwoordig los van elkaar bestaan, voor gekozen om de hofstede apart van de buitenplaats te beschrijven.

Rond 'Huys Der Boede' waren rond 1700 grote groente- en siertuinen aangelegd en was een groot gedeelte met fruitbomen beplant. Of de boerderij, die later naar de buitenplaats Moesbosch werd vernoemd, op dat moment onderdeel is van Der Boede of dat deze zelfstandig is, blijft vooralsnog onduidelijk. In de Walcherse Arkadia van Mattheus Gargon uit 1715 en 1717 wordt Moesbosch kort aangestipt in het verhaal waarin een groepje jongelui al keuvelend en filosoferend over het eiland trekt en de dorpen, huizen, hoven en tuinen beschrijft. Als zij uit de tuin van de buitenplaats Der Boede komen omschrijven ze wat ze daar zien als volgt: "...'t gezelfchap, dat voort wandelde, en ter rechterhand door eene heining-deur in een ruimen Moes-Hof trad, waar nevens een groot ftuk akkerlands vol Koolzaad lag, dat volrijp was en een rijken oogft beloofde." Vervolgens worden de rijke vruchtbomen in deze Moes-Hof beschreven en hierna: "...trad 't gezelfchap uit den Moes-Hof, en zy waren nu weder by de hooge Gallery-bomen ..." En wat verder op zien zij: "...eenige Huizinge in 't geboomte, ... wat dit voor Plaatzen waren, en of het gantfche Land hier in Lufthoven en Heeren-huizen beftond. De eerfte plaats, die aan het einde van de lange dreef, een fchoon Huis vertoonde, heeft een fchoonen en net beplanten Hof achter, en een grooten vruchtbaaren boomgaard op zyde, en komt den Heer Boefchot toe, die fchipbreuk geleden, en eene oogfchijnlijke dood voor 't land ontworftelt te hebben, hier zyne ruft en verluftinge zoekt..." De laatst genoemde hof met het huis van de heer Boesschot moet Westerbeek zijn geweest.

In de Walcherse Arkadia wordt bij de beschrijving van de 'moes-hof' dus niet expliciet vermeld, dat er dan ook een boerderij op die plek staat. Dit bewijst overigens niet dat deze er toen niet stond, want boerderijen werden in de Walcherse Arkadia meestal niet specifiek genoemd. De kaart uit 1641 toont daarentegen wel degelijk bebouwing.

De eerste duidelijke vermelding van een hofstede in het Moesbos duikt in 1745 op, als Nicolaas Carel van Hoorn van der Burgt wordt genoemd als eigenaar in het Vergaarboek (1713) van de Westwatering (Polder Walcheren). Waarschijnlijk komt buitenplaats Moesbosch voort uit de naastgelegen buitenplaats Westerbeek. Deze was in handen van Philibert Boesschot en zijn vrouw Catharina Johanna van de Putte. In 1745 wordt het bezit gedeeld tussen de weduwe van Philibert Boesschot en Nicolaas Carel van Hoorn, die kort ervoor in het huwelijk was getreden met zijn nicht, de dochter van Boesschot van de Putte. Aannemelijk is dat boerderij Moesbosch dan onderdeel uitmaakt van de buitenplaats van Nicolaas Carel van Hoorn. De bebouwing, die op de onderstaande kaart uit 1750 bij 't hof Moesbos werd aangeduid, bestond vermoedelijk uit een herenhuis met boerenwoning, schuur en een koetshuis.
 
fragment kaart Hattinga 1750, met aangifte van boerderij Moesbosch aan de Galgeweg te Koudekerke
2. BUITENPLAATS MOESBOSCH OP DE KAART VAN HATTINGA IN 1750
In 1750 meet A. Hattinga Walcheren op en legt hij zodoende 't hof Moesbos (nog zonder '-ch') vast op zijn kaart en vermeld hierbij ook de naam Platenburg met als eigenaar de heer van Burgt. Wat de herkomst is van de naam Platenburg, is nog onduidelijk, maar mogelijk is er een verband met eerdere boerderij die op deze plek heeft gestaan.

In 1763 duikt in de archieven de naam Pieter Lucas Grijmalla op als eigenaar van Moesbosch. In 1806 volgt de aankoop van Moesbosch door mr. Abraham van Doorn (1760-1814). Hij werd te Essequibo geboren - drie geslachten 'van Doorn' hadden voor hem daar en in Berbice geleefd en gewerkt. Abraham van Doorn schopte het in de Franse tijd tot de hoogste regeringspost in Zeeland: Landdrost. Hij koopt Moesbosch kort nadat hij ook al de nabijgelegen buitenplaats Der Boede had gekocht (1805). In de koopakte die op 29 april 1806 door notaris Jacob van de Kreeke te Middelburg werd opgemaakt wordt Moesbosch, waaronder ook de boerderij, als volgt beschreven: "de Hofstede Moesbosch met deszelfs Heeren Huizing, Boerewoning, Schuur, Stalling, Bakkeete, 28 gemeten 92 ½ roe Plantagie, Moeserij, Zaai- en Weilanden. ... prijs f 540,- per gemet, daaronder begrepen alle losse goederen tot de gebouwen behorende, de tuinmansgereedschappen, broeibakken, een wagentje, voor 15.286 gulden 10 stuivers, en alle kosten."

Nadat beide buitenplaatsen in bezit van mr. Abraham van Doorn waren gekomen, beschouwde hij deze als een familiegoed, dat hij vanaf 1806 verder liet verfraaien. Zo blijkt uit een brief van mr. Abraham van Doorn, dat hij bezig was om de boerenschuur (die nabij het herenhuis stond) te verplaatsen naar het overbos: "Ik ben druk bezig met het doen verplaatsen van de schuur naar het overbosch van Moesbosch. Boone zal of de tuinmanswoning aldaar of een gedeelte van het heerenhuis betrekken."(1) Jan Boone is zeer waarschijnlijk de genoemde persoon in de brief en was de pachtboer van mr. Abraham van Doorn. Uit dezelfde brief blijkt verder, dat de samenvoeging van de buitenplaatsen nog meer gestalte kreeg nadat een deel van de beplanting van Moesbosch was verwijderd ten gunste van het uitzicht vanuit Der Boede op de duinen. Jan Boone was getrouwd met Pieternella Hendrikse en zijn zoon Pieter schopte het nog tot wethouder van Koudekerke.
 
Hofstede Moesbosch te Koudekerke omstreeks 1920-1925   Hofstede Moesbosch bleef meer dan een eeuw in pacht door de familie Boone totdat deze in de jaren twintig van de vorige eeuw door de familie Van Doorn aan de achterkleinzoon van Jan Boone, Cornelis Boone, werd verkocht. De foto hiernaast toont de hofstede omstreeks 1920-1925. Hierop staan: Te paard Izak Joziasse, hij was knecht op de boerderij, verder Wanne Caljouw en Leen Cijvat (dienstbodes), Jaan van Noppen (vrouw van Ko Boone) en (meisje) Corrie Boone. Cornelis Boone en zijn vrouw Cornelia Boone waren de laatste Boone's die de hofstede hebben bewoond want in 1927 werd de hofstede publiekelijk verkocht.
3. HOFSTEDE MOESBOSCH TE KOUDEKERKE OMSTREEKS 1920-1925    
De hofstede met zo'n 12 hectare landwerd op 29 juni 1927 in de herberg 'de Vergenoegdoening door de notarissen J.C. Blaupot ten Cate en mr. Jan Loeff voor f. 36.485,- verkocht aan Krijn van Sparrentak. De overige ruim 35 hectare aan wei- en bouwlanden werden in totaal voor bijna f 120.000,- aan verschillende nieuwe eigenaren verkocht: Mej. weduwe A. Brasser, J. Polderman, M. Ovaa, Jan Maas Jz, Joost Tevel, F. Wielemaker Fz., C Wielemaker Az., F. van Vlaanderen, Abraham Brasser Bz., Jan Kodde, mr. Jan Loeff, J. de Kroo Cz., Lein Brasser, Izaak Kluijfhout, Jac. Simonse en P. Abrahamse.

Krijn van Sparrentak was op 4 oktober 1902 te Koudekerke geboren en trouwde op 19 mei 1926 met de uit Koudekerke afkomstige Suzanna Vos. De familie Sparrentak boerde sinds de verkoop zo'n tachtig jaar op de hof en de 12 hectare wei- en bouwland. Onlangs werd de hofstede verkocht aan Sjacco en Sjaak Joziasse, welke eigenaren zijn van het naastgelegen tuincentrum Intratuin.
 
boerderij Moesbosch aan de Galgeweg te Koudekerke blank Hier links is de fraaie traditionele, met riet gedekte schuur van boerderij Moesbosch afgebeeld. Het oorspronkelijke complex bestond uit een schuur, een woonhuis, bakkeet, wagenhuis, kippenhok en een varkenshok (tegen achterzijde schuur). De schuur stamt vermoedelijk uit het begin van de achttiende eeuw. Het woonhuis met bakkeet stamt uit 1818, maar is aan het begin van de twintigste eeuw verbouwd, mogelijk na de verkoop aan Cornelis Boone of Krijn van Sparrentak. In de gevel van het woonhuis is een 'eerste steen' aangebracht waarop het jaartal 1818 staat met de initialen H.J.v.D. (Hendrik Jacob van Doorn). Voor de deur bevindt zich nog een fraaie stoepplaat waarop een paard staat afgebeeld.
4. HOFSTEDE MOESBOSCH TE KOUDEKERKE    
erf boerderij Moesbosch aan de Galgeweg te Koudekerke   De traditionele wagenschuur, deels in hout, deels in steen opgetrokken, was met blauwgrijze pannen gedekt en beza zes inrijdeuren. Ook de grote schuur was deels in hout en steen opgetrokken. Vermoedelijk was deze in eerste instantie geheel uit hout opgebouwd maar is deze later deels versteend. De voorgevel bestond geheel uit hout en bevatte twee grote mendeuren en enkele hoger geplaatste luiken en kleine ruitjes. De houten gevels waren gepotdekseld, zwart geteerd en van witte randen voorzien. De daken met wolfseinden waren deels met riet en rode pannen gedekt. De schuur was een van de laatste rietgedekte schuren in Koudekerke. Tegen de voorgevel stond een oude zwengelpomp.
5. HOFSTEDE MOESBOSCH TE KOUDEKERKE IN 2003    
fragment kadastraal minuutplan Koudekerke, met aangifte van boerderij Moesbosch aan de Galgeweg te Koudekerke   De toegang tot het erf wordt geflankeerd door twee originele hekpalen waarop de teksten 'Moes' en 'Bosch' staan aangegeven. Het erf bevatte naast een moestuin ook een landschapstuin. Het vrijstaande kippenhok met rode pannen werd lange tijd aan het zicht onttrokken. Het erf wordt aan één zijde begrensd door het bos van het naastgelegen landgoed en aan de andere zijdes wordt het omgeven door windsingels en bosschages. Het complex diende volgens de Provincie Zeeland vanwege zijn erfindeling en authenticiteit te worden voorgedragen voor de gemeentelijke of rijksmonumentenlijst.(2) Helaas is de grote schuur door gebrek aan onderhoud in december 2012 grotendeels ingetort.
6. FRAGMENT MINUUTPLAN SECTIE G, BLAD 2 ( MIDDEN: HOF MOESBOSCH)    
Woning hof Moesbosch tijdens de renovatie in 2019-2020   De slechte onderhoudsstaat was bij buurtbewoners, erfgoedorganisaties en de gemeente Veere bekend, maar ondanks enkele gesprekken tussen deze organisaties en de eigenaar (Intratuin Koudekerke) bleek het plegen van onderhoud of het vinden van een andere bestemming voor de schuur qua vergunningen lastig.(3)

Na de instorting van de schuur bleek de schade zeer groot. In 2017 werd de schuur ook nog gestroffen door brandstichting en uiteindelijk heeft het nog tot 2019 geduurd voordat gestart is met de herbouw en herbestemming van het boerderijcomplex.
7. WONING HOF MOESBOSCH TIJDENS RENOVATIE IN 2019-2020    
Woning hof Moesbosch tijdens de renovatie in 2019-2020   De schuur is, op enkele gehandhaafde muurdelen na, gesloopt en de andere onderdelen van het complex werden grondig door bouwbedrijf Kambier gerenoveerd en deels herbouwd waarna ze in 2020 een andere bestemming zullen krijgen. In de schuur zijn over twee niveaus verdeeld acht ruime appartementen voor de verhuur aan toeristen gerealiseerd. Het wagenhuis is herbestemd als veranda en het kippenhok wordt hergebruikt als fietsenstalling. De woning behoudt zijn functie en zal door de beheerder van het logiescomplex worden betrokken.
8. SCHUUR HOF MOESBOSCH TIJDENS RENOVATIE IN 2019-2020    
luchtfoto hof Mosbosch in 2020
9. LUCHTFOTO HOF MOESBOSCH IN 2020 NA DE HERBESTEMMING

copyright © 2001-2024 Sjoerd de Nooijer
laatst bijgewerkt op: 31 05 2021

locatie:
Galgeweg, Koudekerke

bronvermelding:
tekst: Sjoerd de Nooijer
afb. 1: kaart bernaerds (ZA), 1641
afb. 2: atlas hattinga, deel 8, 1750
afb. 3: archief Jan Roose
afb. 4: archief Jan Roose
afb. 5: Sjoerd de Nooijer
afb. 6: minuutplan G2, 1811-1832
afb. 7-9: Sjacco Joziasse

geraadpleegde bronnen:
- Gargon, M., Walcherse Arkadia, Leiden, 1715-1717
- Cruyningen, P.J., van., Boerderijbouw in Zeeland, van de tiende tot de twintigste eeuw, Utrecht, 2002
- H.J. van Doorn
- H.R. van Doorn
- David Joziasse
- Sjacco Joziasse
- Jaco Simons
- Zeeuws Archief
- Atlas Hattinga, Kaart van Walcheren [blad 8], (1750), inv. nr. 23
- Kaart C. Bernaerds, Atlas Hattinga Zeeland (ZA) inv.nr. 12 en 13
- CHS Provicie Zeeland
- www.watwaswaar.nl
- www.zeeuwengezocht.nl

voetnoot 1:
bron: Zeeuws Archief Van Doorn inv. nr. 5, brief van 1 juni 1806.

voetnoot 2:
bron: CHS Provicie Zeeland

voetnoot 3:
bron: Zeeuws Erfgoed, Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland, jaargang 12, maart 2013