Logo koudekerke.info
voor 600 | 600-1200 | 1200-1650 | 1650-1800 | 1800-1850 | 1850-1900 | 1900-1940 | 1940-1944 | 1944-heden
algemeen
buitenplaatsen
- moesbosch
- westerbeek
- toornvliet
- vijvervreugd
- zeerust
- de triton
- bon repos
- anderwijk
- essenvelt
- de parel
- lustenburg

ontwikkeling dorp
infrastructuur
boerderijen
kustzone
wijk 't zand
buitenplaats Lustenburg te Koudekerke
Buitenplaats Lustenburg
 
fragment kaart Hattinga 1750, met aangifte van hof Lustenburg te Koudekerke
1. HOF LUSTENBURG OP KAART HATTINGA IN 1750
Direct ten zuiden van de buitenplaats Zeerust lag, tegen de grens van het Koudekerks grondgebied in het Beverenambacht en het 'Schuylwervenwerf block' (64), de tot op heden vrij onbekend gebleven buitenplaats Lustenburg. Op de Walcherenkaart van Nicolaas Visscher en Zacharias Roman uit 1655 en de kaart van Christoffel Bernaerds uit 1641 zien we, dat die bewuste plek nog onbebouwd is. In 1750 is dat veranderd en wordt Lustenburg voor het eerst aangegeven op de kaart van het eiland Walcheren door de gebroeders Hattinga. Hierbij wordt de heer C. Damme als eigenaar genoemd. Christiaan Damme (1700-1761) was een verdienstelijk wijnkoper en notaris te Middelburg en was gehuwd met Elizabeth de Warem (17..-1764). Vermoedelijk heeft hij, zoals destijds wel gebruikelijk was, alleen in de zomermaanden op Lustenburg vertoefd en woonde hij de rest van het jaar in Middelburg waar hij het huis 'De Gouden Haan' aan de Houtkaai te Middelburg bezat.(1)

In de Middelbursche Courant van 28 oktober 1779 wordt Lustenburg genoemd, als er een grote partij bomen verkocht wordt: "Op Saturdag den 13 November 1779, des Morgens, ten 9 uuren, zal men, buyten de langevyle poort der Stad Middelburg, tussen het Zand en den Grooten Abeele, op 't Hof Lustenburg, naast het Hof Zee Rust, met den Stokke, presenteren te Verkoopen 1200 à 1300 Olmen en Esse boomen, bekwaam tot allerley Werkhout." Uit de verkoping wordt niet duidelijk of dit extreem grote aantal bomen alleen van het terrein van Lustenburg kwam, waarschijnlijker is het, dat het hier ging om een partij bomen die was verzameld in de omgeving en hier werd verkocht.(2)

Een tweede verkoping van een grote partij hout werd aangekondigd in de Middelburgsce Courant van 4 januari 1827: "Publieke verkooping op de hofstede Lustenburg, aan den Abeelschen Zandweg, onder de Gemeente van Koudekerke, op Vrijdag den 12 Januari 1827, des morgens om tien uren, van een groote partij tronken en mutsaard." Met tronken werden destijds knotwilgen bedoeld en mutsaard is een oude benaming voor een takkenbos of brandhout.(3)

Er zijn voor zover bekend geen afbeeldingen van de buitenplaats bewaard gebleven, waaruit kan worden opgemaakt hoe deze er uit heeft gezien. We moeten het dus doen met enkele oude kaarten en een enkele aanwijzing, die opduikt in een krantenadvertentie van 24 maart 1828. Hierin werd de schade na een onweersbui op 21 maart van dat jaar beschreven en wordt een klein detail onthuld: "Bij eene vrij zware onweersbui, welke vrijdag jl. over het eiland trok, is de bliksem geslagen in een arbeiderswoning op de in de nabijheid dezer stad gelegen buitenplaats Torenvliet, alsook in den koepel van het daarbij liggende hof Lustenburg, en heeft op beide plaatsen eenige schade aangericht, zonder echter brand te veroorzaken."(4)
 
fragment kaart 1809, met aangifte van buitenplaats Lustenburg te Koudekerke   fragment kadastraal minuutplan Koudekerke, met aangifte van hof Lustenburg te Koudekerke
2. BUITENPLAATS LUSTENBURG OP ANONIEME KAART UIT 1809   3. MINUUTPLAN SECTIE E KOUDEKERKE 1811-1832
De in het krantenartikel genoemde koepel bevond zich in de tuin van Lustenburg op een perceel met de veldnaam 't Eiland. Dergelijke koepels werden wel vaker in tuinen van buitenplaatsen gebouwd, ter verfraaiing van het geheel en zijn er in vele soorten en maten gebouwd. Onder andere bij kasteel Ter Hooge is een koepel bekend, die in deze periode is gebouwd. Als de kadastrale minuutplans worden geraadpleegd, die zijn opgemeten in 1813 en gepubliceerd in 1823, wordt duidelijk waar de koepel bij Lustenburg zich bevond en hoe deze er ongeveer uit zal hebben gezien: Een klein 8-hoekig object op 't Eiland dat via twee bruggentjes of dammen bereikt kon worden. De koepel werd hier aangeduid als zomerhuis. Het perceel werd omgeven door een vijver welke na 1750 of mogelijk zelfs na 1809 een meer landschappelijke vorm heeft gekregen en ooit om het L-vormige herenhuis heen liep. De L-vormige bebouwing, die nog op de kaart uit 1750 stond aangegeven moet dus in ieder geval voor 1813 zijn verdwenen omdat deze op de kadastrale minuutplans ontbreekt. Het herenhuis zal niet lang hiervoor ter ziele zijn gegaan want op een anonieme franstalige kaart van Walcheren uit 1809, wordt nog wel schematische bebouwing op het eiland aangegeven. Als er vanuit wordt gegaan, dat kleine tuinkoepels niet werden aangegeven op dergelijke kaarten, zou dit betekenen dat het herenhuis dus tussen 1809 en 1813 moet zijn gesloopt. De boerenhoeve, die vermoedelijk na 1750 is gebouwd, draagt vanaf dat moment de naam Lustenburg.

Als de aanwijzende tafels bij het kadastrale minuutplan worden geraadpleegd, duikt de naam van de Middelburgse notaris Pieter van der Gragt op als eigenaar van de percelen 221-232. Van hem is bekend, dat hij getrouwd was met Cornelia Hendrina Boluijt. Lustenburg omvat op dat moment 3 percelen weiland, een perceel bouwland, twee percelen boomgaard, een huis met erf, een zomerhuis (de koepel), een bakkeet (naast de vijver) en drie percelen die als 'terrein van vermaak' werden aangeduid (waaronder de vijver). Dit laatste duidt er op, dat in ieder geval tot 1823 nog sprake was van een zogenaamd 'speelhof' zoals er in Koudekerke wel meerdere bestonden, bijvoorbeeld Bon Repos. Ook uit het eerder genoemde krantenartikel uit 1828 valt op te maken, dat Lustenburg dan alleen nog als een (speel)hof wordt aangeduid en niet langer als buitenplaats, zoals bijvoorbeeld Toornvliet.

Het verschil tussen de speelhof Lustenburg en andere buitenplaatsen in de omgeving wordt ook duidelijk, als de kaart uit 1809 wordt vergeleken met die uit 1750. Op de kaart uit 1750 lijken nog enkele parterres bij Lustenburg te zijn aangegeven, welke aansluiten op de tuinen bij buitenplaats Zeerust. Op de kaart uit 1809 is alleen nog de vijverpartij zichtbaar en is een duidelijk verschil qua tuinaanleg met de omringende buitenplaatsen waarneembaar.
 
fragment veldminuut Middelburg 1857, met aangifte van buitenplaats Lustenburg te Koudekerke
4. VELDMINUUT MIDDELBURG 1857, MET AANGIFTE VAN LUSTENBURG
Hoe lang Pieter van der Gragt op Lustenburg heeft vertoefd is (nog) onduidelijk. Pas in 1860 duikt de naam van de voormalige buitenplaats opnieuw op. Op 18 februari 1860 bood Notaris P. Loeff in herberg De Hoop in het openbaar hofstede Lustenburg te koop aan. Samen met de hofstede werden 13 percelen wei- en bouwland in Koudekerke en Oost en West-Souburg met een omvang van 22 bunders, 14 roeden en 30 ellen verkocht voor f. 23.873,50.(5) Vermoedelijk werd Lourens de Klerk toen de de nieuwe bewoner.Een maand na de aankoop is hij plots op 78-jarige leeftijd overleden. Erg lang heeft hij dus niet van Lustenburg kunnen genieten. Of dat ook z'n bedoeling was is de vraag, want nog voor zijn overlijden stond de ‘boeren inspan’ te koop, getuige een advertentie in de Middelburgsche Courant van 15 maart 1860 waarin onder andere twee paarden, melkkoeien, vaarzen, kalveren, varkens, hoenders, ploegen, eggen, een windmolen, kruiwagens en huisraad te koop werden aangeboden.(6) In latere aankondigingen van deze verkoop werd aan de advertentie toegevoegd, dat de hofstede Lustenburg bewoond geweest was door 'wijlen Lourens de Klerk'.(7) Wie er na Lourens op Lustenburg woonde en of de hof zijn naam daarna wel eer aan deed is nog onbekend. In ieder geval zijn tot 1919 geen openbare verkopen opgedoken en zal de hof vermoedelijk aaneengesloten bewoond zijn geweest.

In herberg Pax Intrantibus werd op dinsdag 22 juli 1919 door notaris mr. Jan Loeff, de hofstede Lustenburg en bijbehorende landen te Koudekerke aan de Abeelschen Straatweg verkocht. De hofstede met 2,8 h.a. bouw-, moes- en weiland, kwam in handen van Simon Minderhoud te Koudekerke voor f. 19.475,-. De overige 8,5 h.a. grond werd onder andere kopers verdeeld waardoor gesteld kan worden, dat de hofstede aanzienlijk in omvang afnam! Ook deze openbare verkoop werd gevolgd door een openbare verkoop van de inspan op 30 juli 1919 op de hofstede. Simon Minderhoud was in 1906 getrouwd met de uit Koudekerke afkomstige Cornelia Jozina Dekker.(8)
 
fragment topografische kaart 1949, met aangifte van de voormalige buitenplaats Lustenburg te Koudekerke blank fragment topografische kaart 1962, met aangifte van de voormalige buitenplaats Lustenburg te Koudekerke
5. TOPOGRAFISCHE KAART 1949   6. TOPOGRAFISCHE KAART 1962
SWoning en schuur ter plaatse van voormalige buitenplaats Lustenburg te Koudekerke in 2010   De herverkaveling, die tussen 1947 en 1958 plaatsvond, zorgde er tenslotte voor, dat de vijverpartijen die de inundatie overleefden, definitief uit het landschap verdwenen. Op de topografische kaart uit 1949 zijn de restanten van de vijver nog wel aanwezig, maar op latere kaarten zijn ze verdwenen en is alleen de naam Lustenburg nog enkele decennia terug te vinden bij de hofstede, die op deze plaats bleef bestaan.

Tegenwoodig staat op deze plaats een vrijstaande villa (datering 1990-2000) met een iets oudere opslagloods. Voor de oprijlaan bevinden zich twee eenvoudige palen waarop de teksten 'Lusten' en 'Burg' staan aangegeven.
7. LUSTENBURG (17-10-2010)    

copyright © 2001-2024 Sjoerd de Nooijer
laatst bijgewerkt op: 31 05 2021

locatie:
Abeelseweg, Middelburg

bronvermelding:
tekst: Sjoerd de Nooijer
afb. 1: atlas hattinga, deel 8, 1750
afb. 2: ARA Den Haag OSKW14
afb. 3: minuutplan E2, 1811-1832
afb. 4: topografische kaart, 1857
afb. 5: topografische kaart, 1949
afb. 6: topografische kaart, 1969
afb. 7: Sjoerd de Nooijer

geraadpleegde bronnen:
- Heemkundige Kring Walcheren, De veldnamen van Koudekerke, Middelburg, 1980
- Zeeuwse Bibliotheek (ZB)
- Koninklijke Bibliotheek
- www.archieven.nl
- www.kranten.kb.nl
- www.krantenbankzeeland.nl
- www.watwaswaar.nl
- www.hkwalcheren.nl
- www.veldnamenwalcheren.nl

voetnoot 1:
bron: achief familie van Damme, Zeeuws Archief inv. nr. 614

voetnoot 2:
bron: middelburgsche courant 28-10-1779, 04-11-1779 en 11-11-1779

voetnoot 3:
bron: middelburgsche courant 04-01-1827 en 11-01-1827

voetnoot 4:
bron: middelburgsche courant 24-03-1828

voetnoot 5:
bron: middelburgsche courant 23-02-1860

voetnoot 6:
bron: middelburgsche courant 15-03-1860

voetnoot 7:
bron: middelburgsche courant 29-03-1860

voetnoot 8:
bron: middelburgsche courant 19-07-1919